Dostawa między małżonkami – czy można wyłączyć ją spod VAT w ustawie?

Załóżmy, że małżonkowie, którzy zdecydowali się na wspólność majątkową, prowadzą działalność gospodarczą — każde we własnym zakresie. W przypadku wspólności majątkowej majątek jest łączny i niepodzielny. Jak zatem należy traktować transakcje pomiędzy małżonkami? Czy w Nowej Ustawie VAT powinniśmy, lub możemy, wskazać, że dostawy towarów między nimi podlegają bądź nie podlegają opodatkowaniu VAT?

 

Kluczowe założenie: małżonkowie jako odrębni podatnicy VAT

By odpowiedzieć na to pytanie, należy zacząć od definicji podatnika. Zgodnie z dyrektywą VAT, podatnikiem jest każdy, kto samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą. Małżonkowie, którzy działają niezależnie — na własną rzecz i ryzyko — bez wątpienia spełniają tę definicję. Takie stanowisko zajął również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-697/20 W.G. vs. Izba Skarbowa. TSUE wyraźnie zaznaczył, że prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu dyrektywy VAT oznacza wykonywanie jej samodzielnie, niezależnie od relacji rodzinnych, majątkowych czy organizacyjnych. Jeśli więc oboje małżonkowie działają niezależnie, to na gruncie VAT są odrębnymi podatnikami. W konsekwencji, przeniesienie towarów z majątku jednego małżonka do działalności drugiego — nawet jeśli formalnie następuje to w ramach wspólności majątkowej — może być uznane za dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu.

 

Argumenty za opodatkowaniem transakcji między małżonkami

• Samodzielność działalności
  TSUE podkreśla, że kluczowe znaczenie ma samodzielność prowadzonej działalności, a nie fakt istnienia wspólności majątkowej. Każdy z małżonków jest odrębnym podatnikiem VAT, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek i ryzyko.
• Brak fikcji jednego podatnika
  Wspólność majątkowa nie oznacza, że małżonkowie tworzą jeden podmiot na gruncie prawa podatkowego. Przekazanie towarów pomiędzy dwiema odrębnymi działalnościami gospodarczymi powinno być traktowane jako dostawa towarów.
• Funkcjonalna niezależność
  Choć małżonkowie mogą wspólnie decydować o majątku, w zakresie działalności gospodarczej działają jako osobne podmioty — zawierają własne umowy, wystawiają faktury i rozliczają się z podatku oddzielnie.

 

Konsekwencje dla Nowej Ustawy VAT

Z uwagi na to, że powyższe wnioski wynikają z orzecznictwa TSUE i przepisów dyrektywy, w Nowej Ustawie VAT nie możemy wprowadzić regulacji sprzecznej z tymi zasadami. Należy jednak zauważyć, że w orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiają się stanowiska odmienne. Szczególnie istotny jest tu wyrok NSA z 7 czerwca 2023 r., sygn. I FSK 440/19, w którym uznano, że transakcja między małżonkami nie podlega VAT, ponieważ brak jest elementu odpłatności. Zgodnie z tym tokiem rozumowania, można argumentować, że skoro mówimy o majątku wspólnym, nie dochodzi do ekonomicznego transferu wartości z jednego majątku do drugiego.

 

Czy w Nowej Ustawie VAT można wskazać, że transakcje między małżonkami są nieodpłatne?

Naszym zdaniem nie. Ogólna regulacja, zgodnie z którą transakcje między małżonkami miałyby być zawsze nieodpłatne, byłaby niezgodna z unijną dyrektywą VAT oraz orzecznictwem TSUE. Trybunał wyraźnie wskazał, że małżonkowie są odrębnymi podatnikami, a ich transakcje co do zasady podlegają regulacją systemu VAT. Kwestia, czy w konkretnym przypadku występuje odpłatność, zależy od okoliczności danej sprawy.

 

Podsumowanie

Świat VAT jest skomplikowany. Choć dążymy do jego uproszczenia, w tym przypadku brak jest prostego rozwiązania — każda transakcja pomiędzy małżonkami, którzy prowadzą działalność gospodarczą i mają wspólność majątkową, wymaga indywidualnej analizy.

---

Chcesz dołączyć do zespołu konsultacyjnego projektu Nowej Ustawy VAT? Napisz do nas: kontakt@nowaustawavat.pl

Wesprzyj projekt. Dowiedz się, jak możesz to zrobić: Finansowo – Nowa Ustawa VAT