Baton proteinowy z czekoladą – absurdy w zakresie stawek VAT

W 2019 r. weszła w życie tzw. nowa matryca stawek VAT, która radykalnie uprościła zasady opodatkowania środków spożywczych. Dziesiątki niezrozumiałych wyjątków zniknęły z przepisów. Zakończyło się wiele sporów. Był to znaczący krok w kierunku nowoczesnego i przyjaznego systemu VAT.

Niestety w przepisach o VAT wciąż pozostały nieliczne, ale jednak absurdalne stawki — sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.

Przykład – baton proteinowy bez cukru jako wyrób cukierniczy

W lutym 2025 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał Wiążącą Informację Stawkową, sygn. 0115-KDST1-1.440.518.2024.3.ANJ, dotyczącą batona proteinowego bez dodatku cukru, oblanego czekoladą, zawierającego jedynie 2,9% masy kakao (obliczonej w stosunku do całkowicie odtłuszczonej bazy). Produkt był reklamowany jako wysokobiałkowy, odpowiedni dla diabetyków i przeznaczony do bezpośredniego spożycia.

Wnioskodawca argumentował, że baton powinien zostać sklasyfikowany do CN 19 (przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze) i objęty stawką 5% VAT, tak jak inne batony proteinowe bez kakao. Organ podatkowy jednak uznał inaczej. W decyzji zapisano m.in.:

„Uwzględniając (…) zawartość czekolady uznać należy, że przedmiotowy towar (…) spełnia kryteria i posiada właściwości dla towarów objętych działem 18 Nomenklatury scalonej (CN).”

To oznaczało zakwalifikowanie produktu do CN 18 – Kakao i przetwory z kakao,
a w konsekwencji – opodatkowanie stawą 23% VAT.

Ten sam baton, ale bez kakao – 5% VAT

Gdyby z receptury usunięto kakao, baton mógłby zostać zakwalifikowany do działu CN 19 lub CN 20 (przetwory z owoców) i korzystać z obniżonej stawki VAT 5% lub 8%, w zależności od składu. Niewielka zmiana w składzie artykułu spożywczego powoduje różnicę aż 18 punktów procentowych w podatku VAT. Mimo że z punktu widzenia konsumenta to wciąż ten sam produkt wysokobiałkowy, o tym samym przeznaczeniu. Najgorzej, że baton proteinowy z kakao nie zawiera w składzie cukru, może być spożywany przez diabetyków i osób z insulino-opornością, ale przez dodatek owego kakao jest klasyfikowany do wyrobów cukierniczych.

Problem systemowy

Nie ma co krytykować Dyrektora KIS, który nie mógł wydać innej informacji stawkowej. Problem tkwi w przepisach, które odwołują się do Nomenklatury scalonej.

„Przepisy (…) nie przewidują możliwości zastosowania obniżonej stawki podatku (…) dla towarów sklasyfikowanych do działu 18 Nomenklatury scalonej (CN).”

Zamysłem ustawodawcy było wykluczenie ze stawki obniżonej wyrobów cukierniczych, czyli słodyczy. Rykoszetem ucierpiały wyroby pro-zdrowotne zawierające kakao.

Czy należy to zmienić?

Rozwiązaniem byłoby objęcie obniżoną stawką VAT wyrobów cukierniczych, ewentualnie stworzenie wyjątku w matrycy VAT dla wyrobów z kakao niezawierających cukru. Które podejście jest lepsze? Wydaje się, że dojrzeliśmy już do decyzji, żeby objąć obniżoną stawką VAT wszystkie artykuły spożywcze. Skoro fast-foody, lody, drożdżówki, herbatniki, gumy do żucia, chipsy są objęte stawką 5% lub 8% VAT, to może warto odejść od trzymania stawki podstawowej dla wyrobów cukierniczych? Nie da się obronić logiki pro-zdrowotnej matrycy stawek VAT, utrzymując absurdy w postaci zawyżonej stawki VAT na wyroby dla diabetyków.

Autor: Zbigniew Makowski – Prezes Zarządu Instytutu Finansów i Podatków Publicznych

---

Chcesz dołączyć do zespołu ekspertów pracujących nad projektem Nowej Ustawy VAT? Napisz do nas: kontakt@nowaustawavat.pl

Wesprzyj projekt. Dowiedz się, jak możesz to zrobić: Finansowo – Nowa Ustawa VAT